نبوت از دیدگاه علامه طباطبایی

- بیان مساله تحقیق: از اساسی ترین مسائل هر شخص عاقل برای توانایی در یک زندگی انسانی و معقول این است که: 1- هستی (انسان وجهان) از آن کیست و چه کسی آن را تدبیر می کند؟ 2- سرانجام زندگی انسان به کجا ختم می شود؟ 3- با توجه به لزوم شناخت راه صحیح برای رسیدن به سعادت حقیقی، چه وسیله ای برای تحصیل این شناخت وجود دارد و این وسیله در اختیار چه کسانی است؟ پاسخ صحیح به این پرسش ها همان اصول سه گانه توحید- معاد- نبوت است که اصول مشترک همه ادیان است. در این رساله سعی می کنیم به پرسش سوم (نبوت) از دیدگاه علامه طباطبایی پاسخ بگوییم (تا حد توان) و اینکه برای شناخت حقایق هستی و راه صحیح زندگی وسیله دیگری غیر از حس و عقل وجود دارد که خطا و اشتباهی در آن راه ندارد و آن عبارت است از وحی که نوعی تعلیم الهی می باشد و اختصاص به بعضی از افراد بشر (انبیاء) دارد و عموم مردم از حقیقت آن آگاه نیستند. - اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن: تمامی آنچه از آن به ادیان الهی یاد می شود مبتنی بر نبوت است و اعتبار و اهمیت این ادیان (الهی) به این است که اصل نبوت پذیرفته شود و گاهی مخالفان به جای اصل توحید به نبوت و فلسفه وجودی آن حمله می برند. مسائل مختلفی در نبوت است که از اساسی ترین آنها بحث تعریف و اثبات نبوت می باشد و مراد از تعریف بیان تصویری است که حکما و متکلمان از نبوت ارایه داده اند و پس از بیان تعاریف به اثبات ضرورت آن استدلال می شود و مسائل دیگر نبوت بر این دو مسئله (تعریف و اثبات ضرورت نبوت) استوار می باشد. استحکام دین بستگی به دلایل حکمت ارسال رُسُل دارد بنابراین از جمله راه های دفاع از ادیان الهی مطالعه در جهت تقویت پایه های آن می باشد و بررسی ادله مربوط به اثبات نبوت یکی از مهمترین این کارهاست و مسئله وحی و نبوت نزد فلاسفه از اهمیت برخوردار بوده زیرا کمتر کسی از فلاسفه یافت می شود که به این امر مهم و ضروری دین نپرداخته باشد. - هدف های تحقیق: اهداف این رساله عبارت است از: 1- آگاهی از معانی مختلف- نبی و رسول- نبوت- وحی و تمرکز در وحی مخصوص انبیاء و معجزه و عصمت انبیاء از دیدگاه علامه طباطبایی. 2- شناخت مکانیسم و چگونگی نزول وحی از نگاه علامه طباطبایی و بعضی از متفکران قدیم و معاصر و دلایل ضرورت نبوت و شبهات وارده و پاسخ ها از نظر علامه 3- بررسی علل ختم نبوت و ارتباط آن با وحی، - سوالات یا فرضیه های تحقیق (بیان روابط بین متغیرهای مورد مطالعه): 1- معنای وحی و نبوت و اصطلاحات مرتبط با آن از دیدگاه علامه چیست؟ وحی فکر یا شعور مرموزی است که به عنایت الهی به برخی از انسانها (انبیاء) داده می شود و موهبتی از جانب خداوند است و اکتسابی نیست و حقیقت وحی برای شعور فکری (خرد) مجهول است. ما از وحی آن قدر می دانیم که آیات قرآن و سخنان معصومین ما را به آن راهنمایی کرده اند زیرا در غیر این صورت شعور فکری ما با شعور وحی باید یکسان باشد در حالی که اینطور نیست. نبوت نیز از نظر علامه موهبتی اکتسابی است که به انبیا داده می شود و نبی مخبر از غیب و دریافت کننده وحی الهی است که به این وسیله، تعالیم الهی را به مردم رسانده و آنها را به صراط مستقیم هدایت می کند و غایت نبوت رفع اختلافات و تناقض های بشری است. و علت برگزیده شدن نبی از نظر علامه این است که خداوند به علم الهی می داند که نبی از دیگران بهتر است و همچنین خود نبی نیز با تهذیب و تصفیه نفس خود، قابلیت دریافت وحی را دارد در مبحث وحی علامه طبق آیه 51 سوره شوری وحی مستقیم و از وراء حجاب را وحی مشافهه (رو در رو) نامیده و نوع سوم وحی، وحی توسط فرشته وحی، جبرئیل است. در ارتباط با نبوت انبیاء علاوه بر وحی، نبی برای اثبات صدق رسالتش نیازمند معجزه است که علامه در خارق عادت با اذن الهی، نفس انسان را نیز دارای تأثیر می داند و چون باید نبی در تلقی وحی- حفظ وحی و رساندن آن به مردم مصون از هر خطا و اشتباهی باشد پس لزوم عصمت پیش می آید که نبی در تلقی- حفظ و رساندن وحی معصوم است و همچنین چون فعل نبی به نوعی، تبلیغ دین الهی است پس نبی معصوم از گناه است و با حفظ اختیار دارای ملکه عصمت است. 2- شرایط و ویژگی های نبی کدام است؟ ویژگی های اختصاصی نبی وحی- اعجاز و عصمت است البته علامه تبلیغ و دعوت، بشارت و انذار را نیز از ویژگی های انبیاء دانسته است صفاتی دیگر چون علم از غیب به اذن الهی و بصیرت را نیز برای انبیا بیان نموده اند. 3- نگاه علامه طباطبایی به مسأله خاتمیت چیست؟ علامه با توجه به جامعیت اسلام- اعجاز جاودانه قرآن و ویژگی های پیامبر بزرگوار اسلام (ص) و دلالت آیات قرآن و روایات، دین اسلام را آخرین دین و پیامبر اسلام (ص) را خاتم پیامبران دانسته است. زیرا دین اسلام بر مبنای فطرت بشری است و آنچه بشر طبق احتیاجات خود برای کمال لازم دارد، در اسلام آورده شده. قرآن نیز از سنخ علم و معرفت است و حاوی معارف عالیه الهی است که می تواند همیشه و برای همه قابل دریافت باشد لذا قرآن معجزه جاودانی است. همین طور طی کردن همه مراتب کمال توسط شخص پیامبر اسلام (ص)، دلایل خاتمیت هستند. - چهارچوب نظری تحقیق: محور اصلی بر پایه اندیشه های علامه طباطبایی (ره) است از جمله بهره مندی از کتاب های تفسیر المیزان، مجموعه رسائل علامه- وحی یا شعور مرموز و... علاوه بر اینها به همه آثار مرتبط ایشان پیرامون مبحث مورد نظر نیز رجوع شده و همچنین از آثار دیگر فلاسفه اسلامی چه در عصر حاضر و چه در دوره های پیشین نیز بهره برده شده و از برخی از آنها برای تبیین مسئله استفاده کرده‎ایم. - روش تحقیق: مبنای تحقیق بر روش کتابخانه ای قرار دارد که طبق آن ابتدا کتب مورد نظر را شناسایی و پس از مطالعه و روشن شدن دیدگاه اصلی نویسنده از مطالب مرتبط فیش برداری کرده و سپس فیش ها را جمع آوری و مطالعه و دسته بندی نموده و فیش ها تحت عناوین مربوط به هم طبقه بندی گردیده، علاوه بر آن از مقالات علمی- تخصصی و امکانات رایانه ای مطالب مفید را جمع آوری کرده و با راهنمایی های اساتید بزرگوار و صاحب فن به جمع بندی نهایی رسیدیم.